Spis treści:
Czym są zaburzenia odżywiania?
Zaburzenia odżywiania to zaburzenia dotyczące zachowań żywieniowych, często występujące z nadmierną troską o masę ciała, upośledzające zdrowie fizyczne czy funkcjonowanie psychospołeczne. Mogą występować w formie poważnych chorób psychiatrycznych związanych z wysokim wskaźnikiem zachorowalności i śmiertelności.
Zaburzenia odżywiania częściej występują u dorastających kobiet, jednak napadowe zaburzenia odżywiania (binge eating disorder) to problem przede wszystkim mężczyzn i osób starszych. [1] [2]
Jakie są rodzaje zaburzeń odżywiania?
Napadowe zaburzenia odżywiania
Napadowe zaburzenia odżywiania (binge eating disorder) są najczęściej występującym zaburzeniem odżywiania. Zazwyczaj zaczynają się w okresie dorosłości i znaczną część chorych stanowią mężczyźni.
Napadowe zaburzenia odżywiania możemy odróżnić od bulimii tym, że osoby z napadowymi zaburzeniami odżywiania nie ograniczają jedzenia oraz nie stosują zachowań oczyszczających w celu kompensacji. Zaburzenia te mają tendencje do remisji i nawrotów.
Bulimia – żarłoczność psychiczna
Bulimia (bulimia nervosa) występuje znacznie częściej niż anoreksja. Pojawia się w późnym okresie adolescencji lub we wczesnej dorosłości. Najczęściej osoby cierpiące na bulimię to kobiety (aż 85-90%). Bulimia jest zaburzeniem odżywiania polegającym na spożywaniu dużych ilości jedzenia w krótkim czasie, często, nawet gdy nie są głodne. Nierzadko podczas jedzenia mają tendencję do czucia się poza kontrolą i nie mogą przestać jeść. Osoby chore na bulimię mogą spożywać nawet do 20 000 kalorii na raz. Najczęściej spożywane po raz pierwszy pokarmy są zazwyczaj słodkie, słone, miękkie lub gładkie o wysokiej kaloryczności. Objadanie może występować kilka razy w tygodniu lub kilka razy dziennie. Możemy wyróżnić dwa typy bulimii:
- Bulimia oczyszczająca - ten typ bulimii polega na wywoływaniu wymiotów po obżarstwie.
- Bulimia nieoczyszczająca - osoby z tym typem bulimii używają środków przeczyszczających, czopków, lewatyw, diuretyków, aby pozbyć się jedzenia. W przypadku tego rodzaju bulimii po obżarstwie niektórzy stosują dłuższy post lub intensywne ćwiczenia, aby spalić spożyte kalorie. [3]
Anoreksja – jadłowstręt psychiczny
Anoreksja (anorexia nervosa) to najbardziej znane i najczęściej badane zaburzenie odżywiania. Zwykle jego rozwój przypada na okres dorastania i występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Śmiertelność anoreksji jest najwyższa spośród wszystkich zaburzeń psychicznych, a chorzy umierają w wyniku powikłań czy samobójstw. Istnieją dwa następujące typy anoreksji:
- Typ restrykcyjny. Polega na utracie wagi poprzez post oraz nadmierne ćwiczenia.
- Typ gwałtownego objadania. Występuje, kiedy osoby chore spożywają duże ilości pokarmu, a następnie oczyszczają się poprzez wywoływanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających lub moczopędnych.
Pica
Pica to zaburzenie polegające na częstym i obfitym spożywaniu przedmiotów, które mogą, ale nie muszą być produktem spożywczym. Przykłady takich produktów to gleba, kreda, mydło, papier, włosy czy kostki lodu. Istotne jest, że osoba spożywająca dany przedmiot nie zważa na możliwe konsekwencje żywieniowe wynikające z ich jedzenia. Jest to zachowanie kompulsywne, ale rzadko wynika z zaburzeń psychicznych. Przyczyną tego zaburzenia jest najczęściej niedokrwistość z niedoboru żelaza. W przypadku pica problemem jest przeprowadzenie prawidłowej diagnostyki, ponieważ pacjenci mogą czuć się ośmieszeni czy zażenowani swoimi nietypowymi nawykami żywieniowymi. Powoduje to, że pacjenci rzadko zgłaszają się po pomoc.
Pica może występować z pragnieniem spożywania wielu produktów – na przykład: orzeszków ziemnych, chipsów, marchwi, pietruszki, sałaty, tostów, liści mięty, selera, masła orzechowego, surowych ziemniaków, skórki pomarańczowej, nasion pomidorów, fusów z kawy, sody oczyszczonej, węgla drzewnego czy sadzy, zaprawy murarskiej, dętki opony czy trocin. [5]
AFRID - unikające lub restrykcyjne zaburzenia przyjmowania pokarmów
AFRID to zaburzenia, które dotyczą restrykcyjnego zaburzenia przyjmowania pokarmów u niemowląt, małych dzieci i niektórych dorosłych. AFRID pojawia się najczęściej do 7 roku życia i czasami może utrzymywać się do wieku dorosłego. Przyczyną tego zaburzenia może być utrata zainteresowania jedzeniem, intensywna niechęć do określonych smaków, zapachów, konsystencji czy kolorów.
Zaburzenia przeżuwania – zespół ruminacji
Zaburzenia przeżuwania polegają na cofaniu pokarmu z żołądka do ust do 30 minut po jego spożyciu, a następnie ponownym przeżuwaniu i połykaniu lub wypluwaniu. W przeżuwanie jest zaangażowany niecelowy skurcz żołądka. Ruminacje u niemowląt ustępują zazwyczaj do 12 miesiąca życia, ale u starszych dzieci oraz dorosłych mogą prowadzić do utraty masy ciała lub niedożywienia. Zaburzenia przeżuwania mogą towarzyszyć też anoreksji.
Możliwe przyczyny występowania ruminacji to:
- Choroba wirusowa.
- Stres emocjonalny.
- Uraz fizyczny.
Najczęściej jednak identyfikacja przyczyny zespołu przeżuwania jest trudna. [6]
OSFED - Inne określone zaburzenia odżywiania i jedzenia:
OSFED to grupa zaburzeń, które obejmują: zaburzenia oczyszczania, zespół nocnego objadania się, atypową anoreksję oraz subkliniczną bulimię.
Zaburzania oczyszczania się
Zaburzenia oczyszczające charakteryzują się wymiotami, nadmiernymi ćwiczeniami fizycznymi, używaniem środków przeczyszczających lub moczopędnych w celu kontroli wagi. Nie występuje w ich przypadku nadmierne objadanie się. Powikłania tej grupy przypadłości są podobne do powikłań bulimii, są to:
- Zaburzenia metaboliczne.
- Zaburzenia równowagi elektrolitowej.
- Problemy stomatologiczne.
- Krwawienie z jamy ustnej.
- Obrzęk ślinianek przyusznych.
Zespół nocnego objadania się
Zespół nocnego objadania się to częste przejadanie się po przebudzeniu ze snu, które jest silnie związane z zaburzeniami snu. Przypadłość tę leczy się podobnie jak napadowe zaburzenia odżywiania.
Atypowa anoreksja
Atypowa anoreksja ma podobne objawy do anoreksji, ale różni się tym, że BMI chorych jest w granicach normy. Leczenie powinno przebiegać podobnie jak leczenie anoreksji.
Podprogowa (subkliniczna) bulimia i napadowe zaburzenia odżywiania
Subkliniczna bulimia nie spełnia idealnych kryteriów bulimii oraz napadowych zaburzeń odżywiania.
Ortoreksja
Ortoreksja to nowa przypadłość polegająca na obsesyjnej koncentracji na zdrowym odżywianiu, na przykład w postaci eliminacji całych grup pokarmów z obawy, że są one niezdrowe [7]
Jak rozpoznać zaburzenia odżywiania? Jakie są objawy w konkretnych przypadkach?
Napadowe zaburzenia odżywiania – objawy
Objawy napadowych zaburzeń odżywiania to:
- Spożywanie ogromnych ilości pokarmu w krótkim czasie.
- Utrata kontroli podczas jedzenia.
- Poczucie winy z powodu jedzenia.
- Brak zachowań kompensacyjnych czy oczyszczających.
- Występuje zwiększone ryzyko otyłości, powikłań związanych z otyłością takie jak cukrzyca, choroby serca czy udar mózgu.
Bulimia (żarłoczność psychiczna) – objawy
Objawy bulimii obejmują:
- Spożywanie znacznych ilości pokarmu w krótkim czasie.
- Utratę kontroli podczas jedzenia napadowego.
- Zachowania kompensacyjne w celu zapobiegania przybieraniu na wadze (wymioty, stosowanie środków przeczyszczających, moczopędnych, ograniczanie jedzenia czy nadmierne ćwiczenia).
- Występuje strach przed przybieraniem na wadze, pomimo tego, że waga mieści się w normie.
- Bóle gardła.
- Obrzęk ślinianek.
- Próchnicę zębów.
- Kwaśny refluks.
- Poważne odwodnienie.
- Zaburzenie równowagi elektrolitowej.
- Zaburzenia hormonalne.
Objawy bulimii są podobne do objawów napadowego odżywiania, ale różnią się tym, że osoby z bulimią utrzymują prawie normalną wagę.
Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) - objawy
Objawy anoreksji obejmują:
- Skrajną niedowagę.
- Silny strach przed przybraniem na wadze.
- Zniekształcony obraz ciała, zaprzeczanie, że ma się znaczną niedowagę.
- Stosowanie zachowań kompensacyjnych w celu unikania przybierania na wadze, pomimo występowania niedowagi.
- Skupienie na jedzeniu oraz wadze.
- Dążenie do perfekcji.
- Trudności z koncentracją oraz podejmowaniem decyzji.
- Drażliwość.
- Depresja czy wycofanie społeczne.
- Objawy obsesyjno-kompulsywne związane z jedzeniem.
- Omdlenia, zawroty głowy, brak energii.
- Uczucie zimna, kiedy inni czują ciepło.
- U kobiet może występować brak miesiączki przez co najmniej trzy kolejne cykle menstruacyjne.
Jeżeli objawy anoreksji utrzymują się długo, mogą rozwinąć się następujące powikłania:
- osteopenia,
- łamliwość włosów oraz paznokci,
- suchość skóry,
- zaparcia,
- niedociśnienie,
- bradykardie,
- hipotermia,
- włosy typu „languno”,
- brak miesiączek,
- niepłodność,
- wyniszczenie mięśni,
- odporność na hormon wzrostu.
Pica – objawy:
Objawy pica to:
- Nietypowe upodobania żywieniowe, spożywanie niejadalnych przedmiotów, bez zwracania uwagi na możliwe skutki.
- Wstyd związany z chęcią spożywania niejadalnych przedmiotów i podejrzewanie u siebie zaburzeń psychicznych.
- Ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych wynikających z danych upodobań żywieniowych, takich jak zakażenia pasożytnicze, niedobór mikroelementów, niedrożność jelit, zatrucia metalami ciężkimi.
- Powszechnie występuje u kobiet ciąży, dzieci oraz osób niepełnosprawnych intelektualnie. U ciężarnych i dzieci najczęściej jest łagodna i ustępuje samoistnie, ale może być przewlekła i wyniszczająca u osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Najczęstsze typu pica to:
- Geofagia: jedzenie brudu lub gliny.
- Chthonofagia: zjadanie brudu (archaiczne).
- Litofagia: zjadanie kamieni lub żwiru.
- Amylofagia: jedzenie skrobi.
- Pagofagia: Zjadanie lodu.
- Geomelofagia: Zjadanie ziemniaków.
- Kautopireiofagia: Zjadanie spalonych zapałek.
- Trichofagia: Zjadanie włosów.
Zarejestrowane przykłady skutków pica to między innymi:
- Anemia hemolityczna wskutek spożywania odświeżaczy do muszli klozetowych i kulek na mole.
- Niedrożność oraz perforacja jelit czy przedwczesne porody u kobiet w ciąży w przypadku geofagii (jedzenia brudu lub gliny).
- Bezoary (kamienie jelitowe) z powodu jedzenia niektórych owoców lub włosów.
- Zatrucia rtęcią z powodu jedzenia papieru (pudełek po chusteczkach oraz paczek papierosów).
- Niewydolność nerek i hipokalemia wskutek jedzenia gliny.
- Otyłość w przypadku amylofagii (jedzenia skrobi), gdy nie było zapewnione odpowiednie odżywianie w trakcie ciąży.
Konsekwencje pica mogą być poważne, dlatego ważna jest diagnostyka i wprowadzenie leczenia.
Zaburzenia przeżuwania (zespół ruminacji) – objawy
Objawy zespołu ruminacji to:
- Cofanie się pokarmu z żołądka do ust lub wymiotowanie oraz ponowne przeżuwanie pokarmu.
- Występowanie niecelowego skurczu żołądka.
- Może występować utrata masy ciała lub niedożywienie.
AFRID – objawy
Objawy AFRID obejmują:
- Restrykcyjne przyjmowanie pokarmów, które występuje szczególnie u niemowląt, może rozpocząć się do 7 roku życia i trwać do dorosłości.
- Upośledzenie funkcjonowania społecznego.
- Uniemożliwianie spożywania posiłków z innymi osobami.
- Niedowagę.
- Niedobory mikroskładników.
Jakie są metody leczenia zaburzeń odżywiania?
Najczęściej leczenie zaburzeń odżywiania obejmuje leczenie psychiatryczne, terapię, współpracę z dietetykiem lub psychodietetykiem, uzupełnienie niedoborów, jednak zależnie od typu przypadłości stosuje się różne metody leczenia.
Napadowe zaburzenia odżywiania – leczenie
Leczenie napadowych zburzeń odżywiania nie powinno skupiać się tylko na utracie wagi, ponieważ może spowodować to wzrost zachowań związanych z objadaniem się. Sposoby leczenia napadowych zaburzeń odżywiania to:
- Behawioralna utrata masy ciała, która zmniejsza częstotliwość objadania się oraz może prowadzić do utraty masy ciała. Większość osób z napadowymi zaburzeniami odżywiania jest otyła i poszukują jednakowo zaprzestania jedzenia w nadmiernych ilościach oraz redukcji masy ciała. Zazwyczaj pacjencji chudną około 5-10% masy ciała, a utrzymanie tej wagi jest trudne.
- Psychoterapia. W bulimii zalecane nurty terapii to:terapia poznawczo-behawioralna, terapia interpersonalna i dialektyczna terapia behawioralna.
- Farmakoterapia. Umiarkowane dodatkowe korzyści może dać połączenie psychoterapii z farmakoterapią. Leki stosowane w przypadku napadowych zaburzeń odżywiania to: fluoksetyna, sertralina, tpiramat, zonisamid, lamotrygina, akamprozat, orlistat, escitalopram, atomoksetyna i duloksetyna. [8]
Bulimia (żarłoczność psychiczna) – leczenie
W przypadku bulimii najskuteczniejsze jest połączenie kilku rodzajów leczenia jak połączenie psychoterapii z lekami przeciwdepresyjnymi. W leczeniu bulimii stosuje się podejście zespołowe, które obejmuje Ciebie, Twoją rodzinę, Twojego lekarza pierwszego kontaktu, specjalistę zdrowia psychicznego oraz dietetyka, który ma doświadczenie w leczeniu zaburzeń odżywiania. Formy leczenia bulimii to:
- Psychoterapia. Przykładami skutecznej psychoterapii w bulimii to terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga unormować wzorce żywieniowe, zidentyfikować negatywne przekonania i zachowania oraz zastąpić je nowymi, zdrowymi i pozytywnymi.
- Terapia rodzinna. Stosuje się ją w celu wprowadzenia interwencji, kiedy dziecko lub nastolatek wykazuje niezdrowe zachowania żywieniowe.
- Farmakoterapia. W bulimii stosowany jest lek przeciwdepresyjny, nawet jeśli depresja nie występuje. Jest to fluoksetyna.
- Edukacja żywieniowa. Współpraca z dietetykiem może być konieczna. Opracowanie odpowiedniego planu żywieniowego, w celu osiągnięcia zdrowych nawyków żywieniowych, w celu unikania głodu, zachcianek i zapełnienia potrzebnych składników diety.
- Hospitalizacja. Zwykle leczenie bulimii przebiega poza szpitalem, ale jeżeli objawy mają poważne komplikacje zdrowotne, konieczna może być hospitalizacja.
- Szpitale dzienne. Wsparcie w postaci szpitali dzienne może być korzystnym rozwiązaniem w leczeniu bulimii. [9]
Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) – leczenie
Ciężka utrata wagi oraz głodzenie to nagły stan medyczny, dlatego osoby z anoreksją mogą wymagać hospitalizacji.Cel leczenia anoreksji to osiągnięcie minimalnej zdrowej wagi. Leczenie często wymaga współpracy wielu specjalistów, dlatego najskuteczniejsze bywają kompleksowe programy zaburzeń odżywiania.Sposoby przeciwdziałania anoreksji to:
- Psychoterapia oraz zarządzanie kliniczne, które mogą pomóc osobie chorej rozpoznać zniekształcone przekonania na temat obrazu ciała, które są kluczowe dla zaburzenia. Może ona także pomóc kontrolować lęk przed jedzeniem. Polecanym nurtem jest psychoterapia poznawczo-behawioralna.
- Porady dietetyka. Wsparcie dietetyka jest potrzebne dla ustalenia planu żywieniowego, wspierającego powolny przyrost masy ciała.
- Terapia rodzinna. Dzięki niej można zauważyć I zmienić negatywne interakcje w rodzinie, takie jak bezproduktywna walka o władzę nad jedzeniem.
- Leki. Leki przeciwdepresyjne mogą pomóc z objawami depresji, lęku czy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Jeżeli myślenie danej osoby o jedzeniu jest bardzo zniekształcone, mogą zostać włączone leki przeciwpsychotyczne, takie jak olanzapina. [10]
Pica – leczenie
W przypadku picy z niedoboru żelaza, po zastosowaniu leczenia, objawy ustępują najczęściej w ciągu kilku dni, a pacjent może odczuwać awersję do wcześniej spożywanych materiałów. Jeżeli pragnienie spożywania nietypowych przedmiotów powraca, należy wykonać ponownie badania w kierunku niedoborów żywieniowych. Leczenie pica obejmuje:
- Zmniejszenie ekspozycji na pożądane przedmioty.
- Suplementację mikroskładników odżywczych.
- Terapię behawioralną czy awersyjną, przede wszystkim u osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Zaburzenia przeżuwania (zespół ruminacji) – leczenie
Podstawową metodą leczenia ruminacji jest terapia behawioralna. Stosuje się także terapię biofeedback, która ma redukować skurcze brzucha oraz wprowadza się naukę oddychania przeponowego.
AFRID – leczenie
Należy wziąć pod uwagę, że wybredne jedzenie we wczesnym dzieciństwie jest zachowaniem normalnym i nie zalicza się go do AFRID. Leczenie AFRID u dzieci powyżej dziesiątego roku życia może obejmować terapię poznawczo-behawioralną. Leczenie AFRID obejmuje:
- Leczenie rodzinne.
- Szkolenie rodziców.
- Metody poznawczo-behawioralne.
- Szpitalne metody ponownego żywienia (żywienie przez zgłębnik).
- Farmakoterapię wspomagającą. [11][12]
Domowe sposoby na zaburzenia odżywiania
W swoim zakresie możesz wprowadzić kilka zaleceń odnośnie do postępowania w zaburzeniach odżywiania. Pomóc może:
- Przestrzeganie planu leczenia. Regularna aktywność w terapii, trzymanie się planu posiłków, nawet jeżeli występuje dyskomfort.
- Edukacja. Zebranie wiedzy na temat bulimii może pomóc w radzeniu sobie z chorobą i być źródłem motywacji do leczenia.
- Właściwe odżywianie. Jeżeli oczyszczasz się, organizm jest narażony na niedobory składników odżywczych. Możesz sięgnąć po poradę odnośnie do prowadzenia diety, do lekarza ogólnego czy dietetyka i zapytać o stosowanie suplementów.
- Pielęgnowanie relacji. Wsparcie troskliwych członków rodziny oraz przyjaciół może być pomocne.
- Dobre nastawienie do siebie. Warto być miłym dla siebie, oprzeć się chęci częstego ważenie i przeglądania w lustrze. Może to wspierać chęć podtrzymania niezdrowych nawyków.
- Zachowanie ostrożności w kontekście ćwiczeń. Możesz zaczerpnąć porady specjalisty, jaki rodzaj aktywności jest dla Ciebie wskazany, szczególnie jeżeli ćwiczysz nadmiernie w celu spalenia kalorii po przejedzeniu.
- Redukcja stresu. Pomocne mogą być: relaksacja, medytacja, joga, masaże czy akupunktura.
Co powoduje zaburzenia odżywiania? Przyczyny zaburzenia odżywiania
Wyróżniamy kilka grup powodów zaburzeń odżywiania, tj.:
- Czynniki biologiczne:
- Genetyczne. Niektóre geny zwiększają ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania.
- Neurobiologiczne. Pośrednio na rozwój zaburzeń odżywiania może wpływać serotonina, ponieważ odgrywa ona istotną rolę w regulacji apetytu i nastroju.
- Psychologiczne. Zaburzeniom odżywiania sprzyjają cechy osobowości takie jak: perfekcjonizm, impulsywność, poszukiwanie nowości, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, unikanie oraz neurotyzm. Psychiczne czynniki zaburzeń odżywiania to także: niska samoocena, poczucie nieadekwatności lub braku kontroli w życiu, depresja, niepokój, gniew, samotność oraz niezadowolenie z własnego ciała.
- Rozwojowe. Czynniki środowiskowe tak jak wpływ wykorzystania seksualnego w dzieciństwie zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania. Sprzyjać zaburzeniom odżywiania mogą także trudności w wyrażaniu emocji ii uczuć, bycie ofiarą dokuczania lub wyśmiewania się z powodu rozmiaru czy wagi.
- Społeczno-kulturowe. Wpływ mediów i kultury zachodniej, która preferuje szczupłość, szczególnie u kobiet i które kreują idee z tym związane. Wchodzą w to normy kulturowe, które wartościują ludzi na podstawie wyglądu fizycznego. [1] [13]
Czynniki ryzyka zaburzeń odżywiania
Innym zagadnieniem od przyczyn, są czynniki zaburzeń odżywiania. Wyróżniamy następujące czynniki zaburzeń odżywiania:
- Historia rodziny. Zaburzenia odżywiania mają większe prawdopodobieństwo wystąpienia u osób, u których rodzice lub rodzeństwo mieli zaburzenia odżywiania.
- Pozostałe zaburzenia zdrowia psychicznego. Osoby z zaburzeniami odżywiania często mają zaburzenia lękowe, depresję lub zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
- Dieta i głodzenie się. Stosowanie diety zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania. Głodzenie wpływa na mózg, wpływa na zmiany nastroju, sztywność myślenia, niepokój i zmniejszenie apetytu. Zaburzenia odżywiania mogą być objawami głodzenia się – głodzenie się I utrata wagi mogą zmieniać sposób pracy mózgu u osób wrażliwych, co może utrwalać restrykcyjne zachowania żywieniowe i utrudniać powrót do zdrowych nawyków.
- Stres. Wystąpienie dużego stresora może zwiększyć ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywiania.
- Cukrzyca. W przypadku cukrzycy typu 1 czasami rozpoznawana jest diabulimia. Polega na celowym przyjmowaniu przez pacjenta niewystarczającej ilości insuliny w celu kontrolowania masy ciała. Cukrzyca typu 2 występuje zaś u pacjentów z zaburzeniami napadowego jedzenia.
- Ciąża. Kobiety w ciąży mogą wykształcić okresowo najczęściej łagodne zaburzenie typu pica. [14] [15]
Kiedy pojawiają się zaburzenia odżywiania?
Zależnie od typu zaburzenia odżywiania, mogą mieć początek w różnym wieku. AFRID czy zespół ruminacji może mieć początek w wieku niemowlęcym czy dziecięcym. Bulimia czy anoreksja najczęściej choroba, która rozpoczyna się w okresie dojrzewania. Napadowe zaburzenia odżywiania mogą rozpocząć się w wieku nastoletnim, ale występują często u osób dorosłych.
Czy zaburzenia odżywiania to choroba? Czy należy potraktować je poważnie?
Zaburzenia odżywiania to poważna choroba. Zależnie od typu zaburzenia, mogą one prowadzić do różnorodnych powikłań, a nawet śmierci, jak często jest w przypadku anoreksji.
Konsekwencje zaburzeń odżywiania – skutki zaburzeń odżywiania
Zaburzenia odżywiania mogą skutkować wieloma powikłaniami, a niektóre z nich mogą zagrażać życiu. Przykładowe problemy zdrowotne związane z zaburzeniami odżywiania to:
- Choroby zdrowotne takie jak osteoporoza, niedobory żywieniowe, anemia, słabe mięśnie, niskie ciśnienie krwi, spłycony oddech, niski puls, spadek temperatury ciała, trudności z koncentracją, brak energii, cukrzyca, choroby układu sercowego i inne.
- Depresja oraz niepokój.
- Myśli oraz zachowania samobójcze.
- Problemy z rozwojem oraz wzrostem.
- Problemy społeczne i problemy w związkach.
- Zaburzenia związane z używaniem substancji.
- Problemy w pracy i szkole.
- Śmierć. [15]
Jak zdiagnozować zaburzenia odżywiania się?
Diagnostyka zaburzeń odżywiania różni się zależnie od podejrzewanego rodzaju zaburzenia. Lekarz powinien przeprowadzić wywiad dotyczący historii medycznej pacjenta oraz historii osobistej, zalecane jest wykonanie badań fizykalnych, pomiarów wagi oraz badań krwi. [16] [17]
Jakie są najczęstsze wstępne objawy mogące świadczyć o występowaniu zaburzeń odżywiania? Jak rozpoznać zaburzenia odżywiania u dzieci?
Jeśli podejrzewasz, że członek rodziny lub przyjaciel wydaje się wykazywać oznaki zaburzeń odżywiania, rozważ rozmowę o swoich obawach. Wiele osób z zaburzeniami odżywiania może nie być gotowym do przyznania, że ma problem z odżywianiem – możesz nie być w stanie zapobiec rozwojowi zaburzeń odżywiania, ale współczucie może zachęcić tę osobę do szukania pomocy.
Jakie są powody do niepokoju związane z nawykami żywieniowymi bliskiej Ci osoby? Wzorce żywieniowe oraz przekonania, które mogą sygnalizować niezdrowe zachowanie to:
- Znaczące może być opuszczanie posiłków i wymyślanie wymówek, żeby nie jeść.
- Przejście na restrykcyjną wersję diety wegetariańskiej.
- Nadmierna uwaga poświęcona zdrowemu odżywianiu.
- Robienie własnych posiłków i niejedzenie razem z rodziną.
- Wycofanie się z aktywności społecznej.
- Ciągłe zamartwianie się lub narzekanie na bycie grubym i mówienie o odchudzaniu.
- Częste przeglądanie się w lustrze w celu poszukiwania wad.
- Powtarzające się spożywanie dużych ilości słodyczy czy pokarmów wysokotłuszczowych.
- Stosowanie suplementów diety, środków przeczyszczających oraz produktów ziołowych w celu utraty wagi.
- Nadmierne ćwiczenia.
- Modzele na knykciach spowodowane wywoływaniem wymiotów.
- Wychodzenie w trakcie posiłków w celu skorzystania z toalety.
- Zjadanie znacznie większej ilości jedzenia podczas posiłku niż jest to uważane są normalne.
- Wyrażanie depresji, obrzydzenia, wstydu czy poczucia winy z powodu nawyków żywieniowych.
- Jedzenie w tajemnicy.
Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko może mieć zaburzenia odżywiania, skonsultuj się z jego internistą, aby omówić swoje obawy.
Kto diagnozuje i leczy zaburzenia odżywiania – gdzie szukać pomocy?
Zaburzenia odżywiania zazwyczaj diagnozuje psychiatra, ale pomocna może być także wizyta u lekarza ogólnego. Zazwyczaj leczenie powinno przebiegać we współpracy wielu specjalistów: psychiatry, lekarza ogólnego, dietetyka oraz rodziny pacjenta.
Zaburzenia odżywiania – kiedy udać się do lekarza?
Jeżeli podejrzewasz u siebie, któryś z typów zaburzeń odżywiania udaj się do lekarza. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe mogą skutkować poważnymi powikłaniami zdrowotnymi.
Co jeść w przypadku zaburzeń odżywiania?
Plan odżywiania w przypadku zaburzeń odżywiania powinien być dobrany indywidualnie, ze względu na typ zaburzenia oraz potrzeby pacjenta. Pomocna może być porada dietetyka, który ma doświadczenie z leczeniem zaburzeń odżywiania lub psychodietetyka.
Czy istnieją ośrodki leczenia zaburzeń odżywiania w Polsce?
W Polsce istnieją publiczne oraz prywatne ośrodki zaburzeń odżywiania, które zajmują się kompleksową pomocą.
Jak zapobiegać zaburzeniom odżywiania? Działania profilaktyczne
Na szczęście, dzięki pracy naukowców można wskazać wiele sposobów prewencji zaburzeń odżywiania, ważnych szczególnie w przypadku dzieci. Działania zapobiegawcze zaburzeń odżywiania to:
- Unikanie diet przy dziecku. Nawyki żywieniowe stosowane w domu mogą wpłynąć na relacje dziecka z jedzeniem. Wspólne spożywanie posiłków daje możliwość przekazania wiedzy na temat zdrowego odżywiania.
- Dobre relacje z dzieckiem. Kontakt z dzieckiem i rozmowy na temat zagrożeń dotyczących zaburzeń odżywiania mogą zapobiec przyszłym problemom. Możesz przestrzec dziecko przed stronami internetowymi, portalami społecznościowymi i możliwym wpływem środowiska szkolnego dziecka, które kreują anoreksję jako wybór stylu życia, a nie zaburzenie odżywiania.
- Wsparcie pozytywnego, zdrowego obrazu ciała dziecka, niezależnie od tego, jaki ma kształt czy rozmiar. Unikaj także krytykowania własnego ciała przy dziecku, a zamiast tego stosuj komunikaty odnośnie do szacunku i samoakceptacji, w celu budowania zdrowego poczucia własnej wartości.
- Rozmowa z internistą. Lekarz podczas przeprowadzania bilansu może zauważyć wczesne symptomy zaburzeń odżywiania i zadać pytania odnośnie do nawyków żywieniowych czy zadowolenia z wyglądu.
Podsumowanie
Nie ignoruj objawów zaburzeń odżywiania. Wczesne leczenie wiąże się z większym prawdopodobieństwem sukcesu w leczeniu, poprawą jakości życia i uniknięciem poważnych powikłań zdrowotnych, a nawet śmierci. Jeżeli masz dziecko, zwróć uwagę na pierwsze oznaki zaburzeń odżywiania, aby uniknąć rozwoju problemu. Odpowiednie leczenie może spowodować, że Twoja codzienność będzie wolna od zaburzenia i bardziej szczęśliwa.
Źródła i przypisy:
- NCBI, P. Balasundaram, P. Santhanam, Eating Disorders, 19.12.2021.
- A. Kotwas: Występowanie zaburzeń odżywiania wśród uczennic szkół ponadgimnazjalnych, Psychiatr. Pol. 2020; 54(2): 253–263.
- Harvard Health Publishing, Bulimia: Symptoms, diagnosis and treatments.
- NCBI, Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. 3rd edition.
- National Center for Advancing Translational Sciences: Rumination disorder, https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/7594/rumination-disorder
- BLM, icd10 – zaburzenia odżywiania.
- S. Crow: Treatment of Binge Eating Disorder, Curr Treat Options Psychiatry, 12.2014, nr 1(4): s. 307–314.
- Mayo Clinic: Bulimia nervosa - Diagnosis and Treatment.
- Harvard Health Publishing: Anorexia.
- J.J. Thomas, O. Wons, B.S., K. Eddy: Cognitive-Behavioral Treatment of Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder, Curr Opin Psychiatry. 11.2018 Nov; nr 31(6): s. 425–430.
- Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder: A Three-Dimensional Model of Neurobiology with Implications for Etiology and Treatment, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6281436/
- The University of North Carolina at Chapel Hill, Causes of Eating Disorders.
- Anthony P. Winston, Eating Disorders and Diabetes, 15.06.2020, nr 20(8), s. 32.
- Mayo Clinic, Eating Disorders.
- DSM-5, Diagnostic criteria for Eating Disorders.
- NIH, National Institute of Diabetes and Kidney Disease, Eating Disorders and the Patient with Diabetes.