Schizofrenia występuje bardzo rzadko — dotyczy od 0,25% do 0,64% osób dorosłych. Należy jednak mieć na uwadze, że dokładne rozpowszechnienie jej występowania jest trudne do zmierzenia. Jak objawia się schizofrenia i jak ją leczyć?
Schizofrenia występuje bardzo rzadko — dotyczy od 0,25% do 0,64% osób dorosłych. Należy jednak mieć na uwadze, że dokładne rozpowszechnienie jej występowania jest trudne do zmierzenia. Jak objawia się schizofrenia i jak ją leczyć?
Spis treści:
Schizofrenia jest chorobą psychiczną, znacznie zakłócającą zdolność jasnego myślenia, zarządzania emocjami, podejmowania decyzji i relacji z innymi ludźmi. Schizofrenia może pojawić się w każdym wieku. Średni okres, w którym choroba zazwyczaj zaczyna się rozwijać, jest między późnym okresem nastoletnim a wczesną drugą dekadą życia. Rzadziej choroba jest zdiagnozowana u osoby mającej mniej niż 12 lat lub starszej niż 40. Przy odpowiednio zastosowanej terapii, schizofrenik może żyć bez większych utrudnień. [1]
Według międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10 wymienia się następujące rodzaje schizofrenii:
Jest to najczęstszy typ schizofrenii w większości rejonów świata. Powszechne są względnie trwałe paranoidalne urojenia, którym zwykle towarzyszą halucynacje, zwłaszcza słuchowe oraz zaburzenia percepcji. Zazwyczaj nie pojawiają się zaburzenia afektu, woli, mowy oraz objawów katatonicznych.
Przykładami najczęstszych objawów paranoidalnych są:
Zaburzenia w myśleniu mogą być łatwo zauważalne w cięższych etapach choroby. W innych przypadkach ich wykrycie nie jest oczywiste. Afekt (ekspresja emocji) jest zwykle mniej stępiony niż w innych odmianach schizofrenii, ale chory może wykazywać problemy z logicznym myśleniem. Podobnie jest z zaburzeniami nastroju, może występować drażliwość, nagły gniew, lękliwość i podejrzliwość. Możliwe jest wystąpienie zubożenie emocji, gestykulacji, mimiki i samokontroli.
Przebieg schizofrenii paranoidalnej może być epizodyczny z częściowymi lub całkowitymi remisjami, lub przewlekły. W przypadkach przewlekłych nasilone objawy utrzymują się przez lata i trudno jest wyróżnić pojedyncze epizody. Początek choroby jest zwykle późniejszy niż w przypadku postaci hebefrenicznych i katatonicznych.
Depresja hebefreniczna to postać schizofrenii, w której zmiany afektywne (zaburzenia nastroju) są wyraźne, a urojenia i halucynacje ulotne i fragmentaryczne. Zachowania często są nieodpowiedzialne i nieprzewidywalne. Powszechne są także manieryzmy. Nastrój jest nieadekwatny do sytuacji, może występować chichot. Chory bywa zaabsorbowany swoim uśmiechem albo może mieć wyniosły sposób bycia. Występują także grymasy, maniery, skargi hipochondryczne oraz często powtarzane frazy. Myśl jest zdezorganizowana, a mowa chaotyczna i niespójna. Istnieje tendencja do pozostawania w samotności, a zachowanie wydaje się pozbawione celu i autentyczności. Ta forma schizofrenii rozpoczyna się zwykle między 15 a 25 rokiem życia i ma złe rokowanie ze względu na szybki rozwój objawów negatywnych, zwłaszcza zubożenia emocjonalnego i kontroli nad swoim zachowaniem i utraty wolicjonalności (samosterowności).
Ponadto, zaburzenia afektu i samokontroli oraz zaburzenia myślenia są zwykle mocno nasilone. Halucynacje i urojenia mogą być obecne, ale zazwyczaj nie są tak wyraźne. Następuje utrata motywacji i determinacji oraz porzucenie celów, przez co zachowanie pacjenta staje się charakterystycznie bezcelowe i puste. Może występować także trudne odo podążania za tokiem myślenia osoby z depresją hebefreniczną powierzchowne, fanatyczne i manieryczne zaabsorbowanie religią czy filozofią.
Istotnymi i dominującymi cechami są wyraźne zaburzenia psychomotoryczne, które mogą przechodzić na przemian w skrajności, hiperkinezę, niewrażliwość na wszelkie bodźce zewnętrzne do pobudzenia i negatywizmu. Skrępowane postawy i pozy mogą być utrzymywane przez bardzo długie okresy. Epizody gwałtownej energiczności mogą być uderzającą cechą tego stanu.
Z powodów, które są słabo zrozumiałe, schizofrenia katatoniczna jest obecnie rzadko spotykana w krajach uprzemysłowionych, choć gdzie indziej pozostaje powszechna. Zjawiska katatoniczne mogą być połączone ze stanem przypominającym sen (oneiroidalnym) z żywymi halucynacjami scenicznymi.
Depresja poschizofreniczna to epizod depresyjny, który może być przedłużony, pojawiający się w następstwie choroby schizofrenicznej. Niektóre objawy schizofreniczne muszą być nadal obecne. Te utrzymujące się objawy schizofreniczne mogą być pozytywne lub negatywne, choć te drugie przeważają. Nie jest pewne i nie ma znaczenia dla rozpoznania, w jakim stopniu objawy depresyjne zostały jedynie odkryte w wyniku ustąpienia wcześniejszych objawów psychotycznych (a nie są nowym zjawiskiem) lub są nieodłączną częścią schizofrenii, a nie psychologiczną reakcją na nią. Rzadko są one wystarczająco ciężkie lub rozległe, aby spełnić kryteria ciężkiego epizodu depresyjnego. Często trudno jest zdecydować, które z objawów pacjenta wynikają z depresji, a które z leków neuroleptycznych lub z zubożenia samokontroli i emocji. To zaburzenie depresyjne jest związane ze zwiększonym ryzykiem samobójstwa.
Przewlekły typ zaburzenia schizofrenicznego, w którym nastąpiła wyraźna progresja od wczesnego stadium, obejmującego jeden lub więcej epizodów z objawami psychotycznymi spełniającymi ogólne kryteria schizofrenii. Późniejsze stadia choroby charakteryzują się silnymi, długotrwałymi, choć niekoniecznie nieodwracalnymi, objawami negatywnymi.
Rzadki typ zaburzenia, w którym występuje trudny do wykrycia, ale postępujący rozwój nietypowych zachowań takich jak niezdolność do sprostania wymaganiom społecznym i spadek ogólnej sprawności. Urojenia i omamy nie są widoczne. Objawy psychotyczne są mniej zauważalne niż w schizofrenii hebefrenicznej, paranoidalnej i katatonicznej. Charakterystyczne negatywne cechy schizofrenii rezydualnej (np. stępienie afektu, utrata woli) rozwijają się bez poprzedzania ich jawnymi objawami psychotycznymi. Wraz z rosnącym zubożeniem zdolności społecznych może dojść do włóczęgostwa, a jednostka może stać się zaabsorbowana sobą, bezczynna i pozbawiona celu.
Stany spełniają ogólne kryteria diagnostyczne dla schizofrenii, ale nie odpowiadają żadnemu z powyższych podtypów, lub wykazują cechy więcej niż jednego z nich bez wyraźnej przewagi określonego zestawu cech diagnostycznych. Stosowane są tylko w przypadku stanów psychotycznych po podjęciu próby zaklasyfikowania stanu do jednej z trzech poprzednich kategorii. [2] [3]
W celu stwierdzenia schizofrenii wymagane jest wystąpienie przynajmniej dwóch z poniższych objawów. Każdy z nich musi być obecny przez znaczną część czasu w okresie 1 miesiąca. Co najmniej jednym z nich muszą być urojenia, halucynacje lub dezorganizacja mowy. Te objawy to:
Ciągłe objawy zaburzeń utrzymują się przez co najmniej 6 miesięcy. Ten półroczny okres musi obejmować co najmniej 1 miesiąc objawów (mniej, jeśli zostały skutecznie wyleczone), które spełniają powyższe kryteria (tj. objawy fazy aktywnej) i może obejmować okresy objawów prodromalnych lub rezydualnych. Podczas tych okresów prodromalnych lub rezydualnych objawy zaburzenia mogą być manifestowane jedynie przez objawy negatywne, lub przez dwa, lub więcej objawów występujących w osłabionej formie.
Przez znaczną część czasu od początku zaburzenia poziom funkcjonowania w jednym lub kilku głównych obszarach życia jest upośledzony. Obszarami, których poziom funkcjonowania powinno się obserwować jest praca, relacje interpersonalne lub zdolność opieki nad samym sobą.
Zaburzenie schizoafektywne oraz zaburzenie depresyjne lub dwubiegunowe z cechami psychotycznymi powinny zostać wykluczone. Zaburzenia nie mogą wynikać z działania substancji psychoaktywnych lub leków.
Jeśli w czasie badania zauważa się objawy autyzmy lub zaburzania komunikacyjne, które mogą występować od dzieciństwa, dodatkowe rozpoznanie schizofrenii stawia się tylko wtedy, gdy występują skrajne objawy urojeń lub omamów. Oprócz innych wymaganych objawów schizofrenii występują również one przez co najmniej 1 miesiąc (lub krócej, jeśli są skutecznie leczone). [4] [5]
Wśród czynników rozwoju schizofrenii można wymienić:
Schizofrenia może obejmować wiele objawów dotyczących myślenia (funkcji poznawczych), zachowania oraz emocji. Mogą obejmować one:
Symptomy schizofrenii u dzieci oraz nastolatków mogą obejmować objawy takie jak u osób dorosłych, jednak warto zwrócić uwagę szczególnie na następujące symptomy:
Większość schizofreników nie jest agresywna. Jednakże zwiększona skłonność do zachowań agresywnych jest związana ze schizofrenią. Istnieje kilka czynników, które należy rozważyć podczas identyfikacji podgrupy pacjentów ze schizofrenią, którzy mogą popełniać akty przemocy lub agresji. Współwystępowanie z nadużywaniem substancji jest najważniejszym klinicznym wskaźnikiem zwiększonych zachowań agresywnych i przestępczości u pacjentów ze schizofrenią. Zwalczanie nałogu narkotykowego może pomóc w zapobieganiu agresji. Obecnie klozapina może być jedynym skutecznym lekiem przeciwpsychotycznym tłumiącym agresywne zachowania. [7]
Wskaźnik samobójstw w ciągu całego życia u osób ze schizofrenią wynosi około 10%. Ryzyko popełnienia samobójstwa jest największym czynnikiem przyczyniającym się do zmniejszenia długości życia u osób ze schizofrenią. Czynniki demograficzne i psychospołeczne, które zwiększają szansę popełnienia samobójstwa u osób ze schizofrenią to:
Przez pierwszą dekadę trwania zaburzeń pacjenci ze schizofrenią znajdują się w grupie znacznie podwyższonego ryzyka samobójstwa. Jednakże w ciągu całego życia nadal pozostają w grupie podwyższonego ryzyka samobójstwa z okresami pogorszenia i poprawy.
Świadomość objawów, zwłaszcza świadomość urojeń, anhedonia, aspołeczność i stępienie afektu, negatywne odczucia związane z leczeniem lub nieprzestrzeganie leczenia również wiążą się z większym ryzykiem samobójstwa u pacjentów ze schizofrenią. Współistniejąca depresja i zachowania samobójcze w wywiadzie są istotnymi, dodatkowymi czynnikami zwiększającymi ryzyko samobójstwa u pacjentów ze schizofrenią. Szczególnie ważnym czynnikiem chroniącym przed samobójstwem u pacjentów ze schizofrenią jest zapewnienie i przestrzeganie kompleksowego leczenia. Zapobieganie zachowaniom samobójczym w schizofrenii powinno obejmować rozpoznanie pacjentów z grupy ryzyka, zapewnienie najlepszej możliwej terapii objawów psychotycznych oraz zwalczaniu depresji i uzależnień od substancji psychoaktywnych. [9]
Jeżeli występują u Ciebie albo u kogoś bliskiego myśli lub zachowania samobójcze poszukaj pomocy lekarskiej, lub zadzwoń po pogotowie.
Aspekt genetyczny jest najistotniejszy i szacuje się, że w 80% przyczynia się do stwierdzenia jej występowania. Prawdopodobieństwo wystąpienia w rodzinie przypadku schizofrenii jest większe, jeśli u innego członka rodziny zdiagnozowano już tę chorobę. Istnieje 15% szansa na zachorowanie na schizofrenię, gdy jeden z rodziców jest chory, 40% w przypadku obu.
Obecność wielu zmutowanych genów predysponuje daną osobę do rozwoju schizofrenii. Jak w przypadku innych złożonych dolegliwości medycznych, takich jak cukrzyca, aby doszło do rozwoju choroby, zmutowany musi być więcej niż jeden gen.
Pewne czynniki wydają się zwiększać ryzyko rozwoju lub wywołania schizofrenii, w tym:
Schizofrenicy aż 50% częściej biorą narkotyki w porównaniu do osób, które nie mają schizofrenii. Nadużywanie substancji może nasilać objawy schizofrenii, zwiększać liczbę epizodów psychotycznych, prób samobójczych oraz zwiększać konieczność hospitalizacji.
U osób nadużywających alkoholu lub narkotyków objawy schizofrenii mogą być maskowane. Nadużywanie substancji i schizofrenia mogą mieć następujące objawy wspólne:
Zażywanie substancji takich jak marihuana, metamfetamina albo LSD może dawać objawy albo symptomy podobne do schizofrenii. [12]
Pozostawiona bez leczenia, schizofrenia może spowodować poważne problemy, które wpływają na każdy obszar życia. Powikłania, które schizofrenia może spowodować lub być związane z obejmują:
W Polsce osoby z chorobami psychicznymi są uznawane za niepełnosprawne. Jednakże wiele osób poddanych leczeniu może zaangażować się w szkołę lub pracę, osiągnąć niezależność i cieszyć się relacjami osobistymi. [14]
Nie ma lekarstwa na schizofrenię, jednakże wielu pacjentów dzięki metodom terapeutycznym dobrze sobie radzi, odczuwając jedynie minimalne objawy. Różne leki przeciwpsychotyczne są skuteczne w zmniejszaniu objawów obecnych w ostrej fazie choroby, a także pomagają zmniejszyć potencjał przyszłych ostrych epizodów i ich nasilenie.
Schizofrenię można pomylić z następującymi chorobami:
Zaburzenia trwają krótko. Osoby z krótkotrwałym zaburzeniem psychotycznym zazwyczaj doświadczają poczucia zamętu lub przytłaczającej dezorientacji. Krótkie zaburzenie psychotyczne może wystąpić w każdym wieku, choć średni wiek wystąpienia to połowa 3 dekady życia. Występuje dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Diagnoza zaburzenia schizofrenicznego nie wymaga problemów w funkcjonowaniu (jak w przypadku schizofrenii). Około jedna trzecia osób z początkowym rozpoznaniem zaburzenia schizofrenicznego zdrowieje w ciągu 6 miesięcy i zaburzenie schizofreniczne jest ich ostateczną chorobą psychiczną. Większość z pozostałych dwóch trzecich osób otrzyma diagnozę schizofrenii lub zaburzenia schizoafektywnego.
Jeżeli doświadczasz objawów schizofrenii albo przejawia je osoba w Twoim otoczeniu, jak najszybciej zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu. Im wcześniej schizofrenia jest leczona, tym lepiej.
Nie ma jednego testu na schizofrenię. Zwykle schizofrenię diagnozuje specjalista zdrowia psychicznego – psychiatra. [16]
Obecne metody leczenia schizofrenii koncentrują się na pomaganiu chorym w łagodzeniu objawów, poprawie codziennego funkcjonowania w życiu oraz umożliwieniu na osiągnięcie celów, takich jak ukończenie edukacji, sprawne kontynuowanie kariery zawodowej i utrzymywanie zdrowych relacji z innymi ludźmi.
W przypadku schizofrenii stosowane są leki przeciwpsychotyczne w celu zmniejszenia intensywności i częstotliwości objawów psychotycznych. Leki te są zazwyczaj przyjmowane codziennie, mogą mieć postać tabletek lub płynów. Niektóre leki przeciwpsychotyczne są podawane w postaci zastrzyków raz lub dwa razy w miesiącu. Jeśli objawy nie ulegają poprawie po zastosowaniu zwykłych leków przeciwpsychotycznych, pacjentowi może zostać przepisana klozapina. Osoby przyjmujące klozapinę muszą regularnie wykonywać badania krwi w celu sprawdzenia potencjalnie niebezpiecznego efektu ubocznego, który występuje u 1% do 2% pacjentów. Ludzie reagują na leki przeciwpsychotyczne w różny sposób. Ważne jest, aby zgłaszać wszelkie działania niepożądane lekarzowi. Wiele osób przyjmujących leki przeciwpsychotyczne doświadcza działań niepożądanych, takich jak przyrost masy ciała, suchość w ustach, niepokój i senność. Niektóre skutki uboczne są tymczasowe, podczas gdy inne mogą być stałe. Nie należy przerywać przyjmowania leku bez konsultacji z lekarzem. Niektórzy ludzie mogą potrzebować wypróbowania kilku leków, zanim znajdą ten, który działa najlepiej dla nich, więc ważne jest, aby kontynuować leczenie i zachować nadzieję.
Terapie psychospołeczne pomagają ludziom znaleźć rozwiązania dla codziennych wyzwań i uczyć radzenia sobie z objawami schizofrenii, umożliwiając uczęszczanie do szkoły, pracę albo tworzenie związków. Terapie te są często stosowane razem z lekami przeciwpsychotycznymi. Regularnie uczęszczanie na terapię psychospołeczne zmniejsza prawdopodobieństwo nasilenia objawów lub hospitalizacji. Przykłady tego rodzaju leczenia obejmują terapię poznawczo-behawioralną oraz trening umiejętności behawioralnych.
Programy edukacyjne mogą pomóc w poznaniu objawów schizofrenii, możliwości leczenia i strategii pomagania bliskim w chorobie. Mogą pomóc w radzeniu sobie z lękiem, zwiększyć umiejętności radzenia sobie z objawami osoby chorej i wzmocnić zdolność do zapewnienia wsparcia choremu.
Programy koordynowanej opieki specjalistycznej to programy skoncentrowane na powrocie do zdrowia dla osób z pierwszym epizodem psychozy, wczesnym stadium schizofrenii. Obejmuje psychoterapię, leki, naukę zarządzania przypadkami chorobowymi, wsparcie edukacyjne oraz edukację i wsparcie rodziny. Zespół terapeutyczny współpracuje z daną osobą przy podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia, W miarę możliwości angażuje się członków rodziny.
Asertywne leczenie społecznościowe ma na celu pomoc osobom ze schizofrenią, u których istnieje prawdopodobieństwo wielokrotnych hospitalizacji lub bezdomności. Jest zazwyczaj prowadzona przez zespół pracowników służby zdrowia i specjalistów, którzy współpracują w celu zapewnienia opieki osobom chorym na schizofrenię. Może być stosowana w przypadku nadużywania narkotyków i alkoholu, które są częste wśród schizofreników.
W ciężkich epizodach schizofrenii może dojść do hospitalizacji, która może być dobrowolna lub niedobrowolna w zależności od sytuacji. Celem hospitalizacji jest między innymi pomoc osobie w nauce kontroli objawów, aby mogła ona odzyskać zdolność do funkcjonowania w życiu codziennym. Podczas hospitalizacji lekarze będą mogli obserwować daną osobę i przeprowadzać testy, aby lepiej zrozumieć jej stan. Jeśli osoba odwiedza szpital psychiatryczny po raz pierwszy, lekarze mogą przepisać dodatkowe leki lub zastosować inne metody leczenie. Czasami osoby ze schizofrenią nie zgadzają się z potrzebą pomocy, przez co mogą odmówić lub regularnie zapominać przyjmowania lekarstw. Jeśli objawy powrócą z tego lub innego powodu, konieczna może być kolejna wizyta w szpitalu. Istnieją przypadki, w których osoba musi być hospitalizowana niedobrowolnie — dzieje się tak, gdy osoba ze schizofrenią stanowi zagrożenie dla siebie lub innych. Podczas gdy bardzo mała część osób ze schizofrenią jest agresywna wobec innych, ich ryzyko popełnienia samobójstwa jest wysokie. W wielu przypadkach prawo stanowe określa, w jakich konkretnych przypadkach dana osoba musi być hospitalizowana. [18] [19] [20]
Terapia elektrokonwulsyjna jest rzadziej stosowana w leczeniu zaburzeń psychotycznych, zwykle jest przeznaczona do leczenia ciężkiej depresji. Badania wskazują, że terapia elektrokonwulsyjna może być skuteczną metod łagodzącą objawy zaburzeń psychotycznych, w tym w schizofrenii odpornej na leczenie. Terapia elektrokonwulsyjna polega na krótkotrwałej stymulacji elektrycznej mózgu. Aby zapobiec nawrotowi choroby, większość osób leczonych za pomocą terapii elektrokonwulsyjnej musi kontynuować pewien rodzaj leczenia podtrzymującego. Zazwyczaj oznacza to psychoterapię lub leki, w niektórych okolicznościach. Jak każda procedura medyczna, terapia elektrokonwulsyjna ma pewne ryzyko. Leczenie elektrokonwulsyjna jest związane z utratą pamięci ostatnich wydarzeń I tymczasowymi trudnościami w nauce. Niektóre osoby mają problemy z przypomnieniem sobie wydarzeń, które miały miejsce w tygodniach przed leczeniem lub wcześniej. W większości przypadków, problemy z pamięcią poprawić w ciągu kilku miesięcy. U niektórych pacjentów mogą wystąpić dłużej trwające problemy, w tym trwałe luki w pamięci. [21] [22]
Chory na schizofrenię może mieć problemy z uznaniem lub akceptacją diagnozy. Warto zapoznać się z kilkoma metodami pomocy bliskiej osobie ze schizofrenią.
Warto rozmawiać z chorym na schizofrenię w taki sam sposób, w jaki rozmawia się z każdym innym. Zdarza się, że osoby ze schizofrenią mogą wydawać się niezainteresowane rozmową, ale nie zawsze może to wskazywać na chęć izolacji. Warto pamiętać, że choremu jest trudno ignorować halucynacje słuchowe. Dlatego też nie należy sugerować ich ignorowania, gdyż to tylko powoduje dodatkowy stres u chorego. Gdy chory jest hospitalizowany, zaleca się być przy tej osobie, aby wesprzeć w trakcie i po wizycie. Pierwsze dni lub tygodnie po wyjściu ze szpitala mogą powodować trudności z samodzielnym funkcjonowaniem w życiu codziennym.
Jeśli osoba ze schizofrenią odmawia leczenia, schizofrenik może dostać nakaz sądowy. W większości przypadków leczenie może być nakazane przez prawo tylko wtedy, gdy dana osoba stanowi zagrożenie dla siebie lub innych. Podobnie jak w przypadku innych chorób psychicznych, osoby chore na schizofrenię mogą mieć dni, gorsze lub lepsze. Gdy sprawowanie opieki staje się zbytnio uciążliwe, wizyta u terapeuty może pomóc w opracowaniu odpowiedniej strategii. [23]
Schizofrenia może stanowić wyzwanie dla osoby chorej jak i jej rodziny, ale wczesne wprowadzenie leczenia, poszukanie pomocy i zgłębienie wiedzy na temat choroby, może pomóc w lepszym funkcjonowaniu osoby chorej oraz jej rodziny.
Źródła:
Treści zamieszczone i dostępne w ramach serwisu Zdroteka.pl mają wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Nie mogą one zatem zastąpić należytego kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca Zdroteka.pl nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji z lekarzem lub specjalistą.
© 2021 Zdroteka.pl - Wszystko o zdrowiu
© 2021 Zdroteka.pl - Wszystko o zdrowiu