Spis treści:
Co to jest osteoporoza?
Osteoporoza jest chorobą kości, przy której gęstość mineralna kości wraz z jej masą zmniejsza się, tym samym zwiększając ryzyko złamań. Objawy nie zawsze są odczuwalne. O istnieniu choroby można dowiedzieć się dopiero przy złamaniu kości. Na osteoporozę głównie chorują kobiety po menopauzie i starsi mężczyźni. Do najczęstszych złamań dochodzi w kości biodrowej, kręgach kręgosłupa i nadgarstku. Podstawowymi krokami zapobiegającymi osteoporozie jest regularna aktywność fizyczna, unikanie alkoholu, rzucenie palenia oraz prowadzenie zdrowej diety. [1]
Jakie są przyczyny osteoporozy?
Masa kostna przestaje się rozwijać w okolicach trzydziestego roku życia. Osiągnięcie odpowiedniego szczytu masy kostnej może prowadzić do osteoporozy. Osteoporoza jest spowodowana brakiem równowagi między resorpcją a przebudową kości. Organizm osób w podeszłym wieku może wchłaniać wapń i fosforan z kości, zamiast zatrzymywać te minerały w kościach, jednocześnie je osłabiając. Wpływ na powstanie osteoporozy może wynikać z nieodpowiednio prowadzonego trybu życia oraz genów. Na osteoporozę najczęściej chorują kobiety o europejskim pochodzeniu. [2] [3]
Typy osteoporozy według Meltona i Riggsa
Osteoporoza pierwotna
Riggs i Melton są odpowiedzialni za jedną klasyfikacji osteoporozy, typu pierwszego i drugiego.
Typ 1 – osteoporoza pomenopauzalna
Osteoporoza typu 1 występuje u kobiet sześciokrotnie częściej niż u mężczyzn. Ten typ schorzenia jest związany z niedoborem estrogenów w ciele, zwykle nie ma on związku z poziomem przyjmowanego wapnia. Objawia się zazwyczaj złamaniem kręgów.
Typ 2 – osteoporoza starcza
Typ 2 osteoporozy występuje u ludzi w podeszłym wieku, w okolicach 75 roku życia. Na ten typ osteoporozy choruje dwukrotnie więcej kobiet niż mężczyzn. Najczęstszymi urazami u osób chorujących na osteoporozę typu 2 są złamania kości biodrowej. Łamliwość kości wynika z całożyciowego, nieodpowiedniego wchłaniania się wapnia. [4] [5]
Osteoporoza wtórna
Osteoporoza wtórna jest rzadszą chorobą w porównaniu do osteoporozy pierwotnej. Wśród pacjentów doświadczających regularnych złamań kości oraz niebędących w grupie ryzyka osteoporozy można podejrzewać osteoporozę wtórną. [6] Do rodzajów osteoporozy wtórnej można zaliczyć:
Osteoporoza polekowa
Niektóre grupy leków mogą przyczyniać się do powstania osteoporozy. Wśród nich można wymienić następujące:
- Leki przeciwpadaczkowe. Niektóre leki przeciwpadaczkowe takie jak fenytoina, fenobarbital, karbamazepina i prymidon mogą powodować zmniejszenie masy kości. W jednym z badań wykazano, że u kobiet w podeszłym wieku, które przyjmowali leki przeciwpadaczkowe, dochodziło do utraty kości prawie dwukrotnie bardziej w porównaniu z populacją ogólną.
- Heparyna. Powikłania tego leku są obserwowalne dopiero po długotrwałej terapii o dużych dawkach. Badania sugerują, że utrata kości następuje po sześciu miesiącach leczenia w dawkach dobowych większych niż 15 000 jednostek. Przy nowszych generacjach tego leku ryzyko utraty kości jest niższe. Jednym z takich leków jest enoksaparyna, która nie spowodowała zauważalnych zmian w gęstości mineralnej kości u kobiet leczonych przez całą ciążę i sześć tygodni po porodzie.
- Progestyny. Progestyny są rodzajem hormonu powszechnie stosowanym jako forma antykoncepcji, a także w terapii hormonalnej. Z tego powodu są stosowane u kobiet w różnym wieku. W przypadku dwóch latach ciągłego stosowania leków z tej grupy, ryzyko utraty kości się zwiększyło. Jeżeli leki stosowane są u dorastających dziewcząt, w celu zapobiegania osteoporozie, stosuje się przyjmowanie wapnia i ograniczony czas stosowania leków.
- Metotreksat. Lek ten stosowany w bardzo dużych dawkach może zwiększać ryzyko wystąpienia osteoporozy. Przyczyny nie są pewne, przypuszcza się, że lek wiąże się z zaburzeniem równowagi resorpcji i tworzenia kości.
- Diuretyki pętlowe. Mogą również zmniejszyć masę kostną poprzez zwiększenie wydalania wapnia przez nerki.
- Nadmierna suplementacja tarczycy. Zwykle występuje to tylko wtedy, gdy poziom hormonu stymulującego tarczycę jest praktycznie niewykrywalny z powodu nadmiernej suplementacji, czego efektem jest demineralizacja kości.
- Leki zawierające aluminium Leki te mogą zmniejszać wchłanialność wapnia. [7]
Osteoporoza – objawy
Na początkowym etapie schorzenia, osteoporoza nie wykazuje odczuwalnych objawów, można ją zaklasyfikować jako chorobę utajoną. Z czasem jednak choroba coraz bardziej osłabia kości, co może objawiać się jako:
- Pochylona postawa ciała.
- Ból pleców.
- Utrata wzrostu.
- Łamliwość kości.
Czynniki ryzyka – kto najczęściej choruje na osteoporozę
Czynnik niemodyfikowalne osteoporozy
Wśród czynników niemodyfikowalnych osteoporozy zidentyfikowano:
- Płeć. Kobiety mają mniej tkanki kostnej i tracą ją szybciej niż mężczyźni z powodu zmian, które zachodzą wraz z menopauzą.
- Wiek. Z wiekiem kości stają się cieńsze i słabsze. Im ktoś jest starszy, tym większe jest ryzyko zachorowania na osteoporozę.
- Rozmiar ciała. Drobne, szczupłe kobiety o niższej masie kostnej są bardziej zagrożone.
- Pochodzenie etniczne. Wśród kobiet rasy kaukaskiej i azjatyckiej istnieje większe ryzyko osteoporozy.
- Genetyka. Ryzyko złamania może być zwiększane dziedzicznością. Genetyka osteoporozy jest wciąż bardzo aktywnym obszarem badań. Istnieje wiele genów, które mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia osteoporozy.
- Nadczynność przytarczyc. Pierwotna nadczynność przytarczyc jest zaburzeniem gospodarki wapniowej. Najczęściej występuje u kobiet po menopauzie.
- Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Reumatoidalne zapalenie stawów jest najczęstszą formą choroby autoimmunologicznej u dorosłych. Choroba ma związek z osteoporozą z powodu aktywnego ogólnoustrojowego zapalenia, unieruchomienia i stosowania glikokortykoidów.
- Cukrzyca. Cukrzyca to wyniszczająca choroba metaboliczna, charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektów wydzielania lub działania insuliny.
- Demencja. Osteoporoza i choroba Alzheimera są powszechnymi, przewlekłymi zaburzeniami degeneracyjnymi występującymi u osób starszych. Do wspólnych czynników ryzyka obu chorób należą: utrata masy ciała, niedobory witaminy D, mniejsza ekspozycja na światło słoneczne i mniejsza aktywność fizyczna.
- Rak. Choroba nowotworowa kości może być spowodowana samą chorobą rudymentarną lub terapiami stosowanymi w leczeniu nowotworu. Przerzuty do kości są częstym następstwem choroby nowotworowej, prowadzącym do złamań patologicznych. Kości są najczęstszym miejscem przerzutów w nowotworach i mają szczególne znaczenie kliniczne w nowotworach piersi i prostaty ze względu na częstość występowania tych chorób.
Czynniki modyfikowalne osteoporozy
Czynniki modyfikowalne osteoporozy, czyli takie, na które mamy wpływ to:
- Zła dieta. Udowodniono, że dieta z wysokim spożyciem nabiału, owoców i zbóż pełnoziarnistych może pozytywnie wpłynąć na zdrowie kości.
- Alkohol. Wykazano, że spożywanie alkoholu może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie kości. Unikanie alkoholu może być korzystne dla zdrowia kości.
- Leki. Wiele leków może mieć negatywny wpływ na zdrowie kości.
- Palenie tytoniu. Palenie papierosów jest uważane za czynnik zwiększający ryzyka wystąpienia osteoporozy. Jest związany z utratą masy kostnej i zwiększonym ryzykiem złamań kości. [8] [9]
Powikłania osteoporozy
Regularne, niewielkie obciążenia mogą prowadzić do powstawania małych złamań kompresyjnych spowodowanych osteoporozą. Takie złamanie może być pierwszym zewnętrznym objawem osteoporozy. Jeśli trzony kręgów kręgosłupa są zbyt słabe, aby utrzymać nacisk wywierany na kręgosłup, może dojść do jego zapadnięcia, nazywanego złamaniem kompresyjnym. Zaawansowane stadium osteoporozy może prowadzić do wielu złamań kompresyjnych w obrębie całego kręgosłupa. Złamania kręgosłupa z osteoporozy mogą prowadzić również do szeregu innych powikłań, takich jak:
- Garb w górnej części pleców, gdzie kręgi uległy złamaniu i częściowemu zapadnięciu w kilku miejscach, powodując zmianę krzywizny kręgosłupa.
- Utrata wzrostu z powodu licznych złamań trzonów kręgów.
- Utrata mobilności i niestabilność podczas codziennej aktywności z powodu osłabienia kości.
- Powikłania oddechowe i sercowo-naczyniowe, gdy liczne złamania skracają tułów i uciskają brzuch.
- Utrata poczucia własnej wartości, utrata niezależności, zmiany nastroju.
- Komplikacje neurologiczne.
Diagnostyka różnicowa – z czym można pomylić osteoporozę?
Osteoporoza może dawać objawy podobne do innych schorzeń, takich jak:
- Osteomalacja. Osteomalacja to choroba kości, która jest wynikiem słabej mineralizacji kości. Przebudowa kości powoduje, że zamiast mocnej, zdrowej kości powstaje jej miękki substytut. Osteomalacja jest spowodowana głównie niedoborem witaminy D.
- Guz olbrzymiokomórkowy kości. Guz olbrzymiokomórkowy kości jest pierwotnym typem guza, który zazwyczaj jest łagodny. Jest częstszy wśród kobiet niż mężczyzn. Rozwój guza olbrzymiokomórkowego kości jest powolny i zazwyczaj pozostaje w pierwotnie dotkniętym obszarze. Guz powoduje rozległą resorpcję, która prowadzi do rozpadu otaczającej go kości. Najczęstszym miejscem choroby jest kość gnykowa, kość udowa i piszczelowa.
- Choroba Pageta. Choroba Pageta może być dziedziczona lub wywołana infekcją wirusową. Choroba ta może nie dawać żadnych objawów klinicznych. Wraz z wiekiem zwiększa się podatność na rozwój chorobę Pageta. Większość osób otrzymuje diagnozę dopiero po 40 roku życia. [10]
Czy można wyleczyć osteoporozę całkowicie?
Osteoporozę można wyleczyć tylko, jeżeli jest wywołana pierwotną nadczynnością przytarczyc. W innych przypadkach nie da się wyleczyć w pełni osteoporozy. Istnieje jednak szereg zmian możliwych do wprowadzenia, poprawiających stan kości. Przepisane mogą być lekarstwa, które pomogą odbudować i jednocześnie zahamować utratę kości. Dla kobiet może być sugerowana terapia hormonalna. Estrogen pomaga budować nowe kości i zarządzać gęstością kości. [11]
Osteoporoza – kto leczy?
Leczenie osteoporozy zależnie od jej przyczyn może wymagać kontaktu z lekarzami o odmiennych specjalizacjach. Mogą to być:
- Endokrynolodzy, lekarze, którzy leczą problemy związane z gruczołami i hormonami.
- Geriatrzy, którzy specjalizują się w opiece nad wszystkimi aspektami zdrowia u osób starszych.
- Ginekolodzy, którzy specjalizują się w diagnozowaniu układu rozrodczego kobiet.
- Ortopedzi, którzy specjalizują się w leczeniu i operowaniu chorób lub urazów kości i stawów.
- Fizjoterapeuci, zajmujący się rehabilitacją.
- Lekarze pierwszego kontaktu. W wyniku badania fizykalnego lekarz pierwszego kontaktu może być pierwszym lekarzem podejrzewającym wystąpienie osteoporozy.
- Reumatolodzy, którzy specjalizują się w zapaleniu stawów i innych chorobach kości, stawów i mięśni. [12]
Osteoporoza – diagnostyka
Wizyta u specjalisty w celu przeprowadzenia diagnostyki w kierunku osteoporozy, najczęściej rozpocznie się od wywiadu. Podczas wizyty należy poinformować lekarza przede wszystkim o:
- Wszelkich wcześniejszych złamaniach kości.
- Opowiedzieć o swoich nawykach żywieniowych, wykonywanych ćwiczeń fizycznych, spożywanej ilości alkoholu i paleniu papierosów.
- Obecnych i przeszłych schorzeniach oraz przyjmowanych lekach, które mogłyby przyczyniać się do niskiej masy kostnej i zwiększonego ryzyka złamań.
- Przypadki wystąpienia osteoporozy w rodzinie, jeżeli takie istnieją.
Badania laboratoryjne – osteoporoza
W przypadku podejrzenia osteoporozy wykonuje się badania laboratoryjne krwi w kierunku osteoporozy oceny poziomu metabolizmu kości oraz w celu wykluczenia innych chorób, które mogłyby powodować osteoporozę. Wśród tych badań można wymienić:
- Morfologię.
- Odczyn Biernackiego (OB).
- Poziom Wapnia.
- Poziom fosforu.
- Poziom fosfatazy alkalicznej.
- Poziom kreatyniny.
- Markery kostne, zazwyczaj u osób, u których kontroluje się już zdiagnozowaną osteoporozę.
Objętościowa tomografia komputerowa (QCT)
Objętościowa tomografia komputerowa (QCT) to skany rezonansu magnetycznego o wysokiej rozdzielczości może stanowić bardziej precyzyjną formę badań. Skanowanie zdoła wykryć osłabione kości u osób z wcześniejszymi złamaniami. Trójwymiarowa tomografia ilościowa o wysokiej rozdzielczości może zapewnić dodatkowy wgląd w wytrzymałość kości, w zależności od miejsca wykonania pomiaru. Objętościowa tomografia komputerowa biodra umożliwia na poznanie pomiar gęstości mineralnej kości w szczególnym wymiarze. Badanie jest używane do obserwowania poszczególnych kręgów kręgosłupa, zapewniając wgląd w kość gąbczastą, Ta gąbczasta kość, znaną także jako kość beleczkowa, ma wysoki wskaźnik metabolizmu i może wykazywać pogorszenie wytrzymałości kości przed zmianami tradycyjnej gęstości mineralnej kości. Objętościowa tomografia komputerowa jest dokładniejsza od badania densytometrycznego.
Badanie densytometryczne – densytometria
Badanie densytometryczne, inaczej zwane badaniem gęstości kości, służy do pomiaru zawartości i gęstości mineralnej kości w celu zdiagnozowania osteopenii i osteoporozy, jak i określenia przyszłego ryzyka złamania kości. Badanie mierzy gęstość kości w kręgosłupie, dolnej części ramienia i biodrze. Może być ono wykonane przy użyciu promieniowania rentgenowskiego, absorpcjometrii promieniowania rentgenowskiego o podwójnej energii lub specjalnej tomografii komputerowej, która wykorzystuje oprogramowanie komputerowe do określenia gęstości kości w biodrze lub kręgosłupie. Pomiar ten mówi lekarzowi, czy doszło do zmniejszenia masy kostnej. Badanie densytometryczne kości może wykryć zmniejszającą się gęstość i wytrzymałość kości w znacznie wcześniejszym stadium chorobowym, co sprawia, że leczenie może być skuteczniejsze. [13] [14]
Ocena ryzyka złamań – metoda FRAX
Narzędzie FRAX służy do oceny ryzyka wystąpienia osteoporozy wykorzystujący informacje o gęstości kości i innych czynnikach ryzyka złamania kości. Oszacowuje 10-letnie ryzyka złamania kości. Raport z badania densytometrycznego może zawierać wynik FRAX wraz z gęstością kości.
Narzędzie FRAX® jest skierowane do następujących osób:
- Kobiety po menopauzie lub mężczyźni w wieku 50 lat i starsi.
- Osoby z niską gęstością kości (osteopenią).
- Osoby, które nie przyjmowały wcześniej leku na osteoporozę. [15]
Diagnostyka osteoporozy wtórnej
W czasie diagnozy osteoporozy wtórnej badany jest metabolizm kostny i mineralny, morfologia krwi i hormony tarczycy. Sprawdzona jest również obecna czynność wątroby i nerek. Chorzy mogą cierpieć na inną, trudniejszą do wykrycia chorobę, gdzie objawy osteoporozy będą jedynie pierwszą manifestacją choroby podstawowej. Wyniki gęstości kości poniżej określonej wartości sugerują wystąpienie choroby. W celu znalezienia przyczyny powstania osteoporozy wtórnej brane pod uwagę jest między innymi miejsce złamania. Osteoporoza wtórna może sugerować anormalną strukturę kości, co może być zdiagnozowane jako chorobę Paget’a. Chorobami podstawowymi, powodującymi osteoporozę mogą być choroby układu odpornościowego taka jak choroba Crohna lub reumatoidalne zapalenie stawów. Przy osteoporozie wtórnej mogą również zostać zbadane nerki, dlatego że skutkiem chronicznej choroby wątroby jest deficyt witaminy D3.
Osteoporoza – leczenie osteoporozy pierwotnej
Osteoporoza – suplementacja
Wapń odpowiada za zdrowie kości. Wapń pomaga naczyniom krwionośnym zwężać się i rozszerzać, sprawia, że mięśnie się kurczą, pomaga wysyłać wiadomości przez układ nerwowy i pomaga gruczołom wydzielać hormony. Ilość wapnia potrzebnego do utrzymania zdrowych kości i zębów jest odmienna zależnie od wieku. Dzienne sugerowane spożycie wapnia dla dorosłych:
- Dorośli 19-50 lat: 1,000 mg.
- Dorośli mężczyźni 51-70 lat: 1,000 mg.
- Dorosłe kobiety 51-70 lat: 1,200 mg.
- Dorośli 71 lat i starsi: 1,200 mg.
- Nastoletnie dziewczyny w ciąży i karmiące piersią: 1,300 mg.
- Dorosłe kobiety w ciąży i karmiące piersią: 1 000 mg.
Najlepszym sposobem na uzyskanie wystarczającej ilości wapnia każdego dnia jest spożywanie różnych zdrowych pokarmów z różnych grup żywności. Otrzymywanie wystarczającej ilości witaminy D każdego dnia z pokarmów takich jak mleko lub z naturalnego światła słonecznego jest ważne, aby pomóc organizmowi wchłonąć i wykorzystać wapń z pożywienia. Żywność o wysokiej zawartości wapnia to:
- Nabiał. Ma on najwyższą zawartość wapnia.
- Brokuły, jarmuż i inne ciemnozielone warzywa.
- Jedna porcja łososia lub sardynek w puszce ma około 200 mg wapnia.
- Pełnoziarniste zboża, makarony, pieczywa i zboża.
W jednym z badań kobiety, które przyjmowały jednocześnie wapno wraz z witaminą D, miały o 30% niższe ryzyko złamania biodra i o 15% niższe ryzyko złamania innych kości. Połączona suplementacja wapnia i witaminy D została uznana za skuteczną w leczeniu niskiej gęstości mineralnej kości spowodowanej sterydami wśród dzieci z chorobami nerek, osób przyjmujących leki antyretrowirusowe oraz mężczyzn przyjmujących leki przeciwpadaczkowe wraz z risedronianem. [16] [17]
Osteoporoza – farmakologia
Lekarz może przepisać leki na osteoporozę. Pod uwagę zostanie wzięty wiek, płeć, ogólny stan zdrowia i obecna masa kostna. Ważne jest przyjmowanie zalecanej ilości wapnia i witaminy D. Istotne są również ćwiczenia fizyczne i utrzymywanie innych aspektów zdrowego stylu życia. Leki mogą powodować działania niepożądane. W razie pytań dotyczących leków należy porozmawiać z lekarzem lub farmaceutą. Leki stosowane w przypadku osteoporozy to:
- Bisfosfonian. Ten rodzaj leków działa poprzez spowolnienie utraty kości, co może zmniejszyć prawdopodobieństwo złamań.
- Kalcytonina. Lek ten jest wytwarzany z hormonu tarczycy i jest zatwierdzony do leczenia osteoporozy u kobiet po menopauzie, które nie mogą przyjmować lub tolerować innych leków na osteoporozę.
- Agonista lub antagonista estrogenów. To leki zatwierdzone do leczenia i zapobiegania osteoporozie u kobiet po menopauzie. Nie są one estrogenami. Mogą mieć działanie podobne do estrogenów lub działanie blokujące estrogeny, zależnie od tego czego wymaga tkanka. Działanie to pomaga poprawić gęstość kości, obniżając ryzyko niektórych złamań.
- Estrogen i terapia hormonalna. Estrogen i połączone estrogen z progestyną są zatwierdzone do zapobiegania osteoporozie u kobiet po menopauzie. Ze względu na potencjalne skutki uboczne, zalecane jest, aby kobiety stosowały terapię hormonalną w najłagodniejszej możliwej formie, a także w przypadku braku skuteczności innych leków. Ważne jest, aby dokładnie rozważyć ryzyko i korzyści z estrogenów i terapii hormonalnej w leczeniu osteoporozy.
- Analog hormonu przytarczyc i analog białka związanego z hormonem przytarczyc. Analog hormonu przytarczyc jest formą ludzkiego hormonu przytarczyc, która zwiększa masę kostną. Lek ten jest zatwierdzony dla kobiet po menopauzie i mężczyzn z osteoporozą, którzy są w grupie wysokiego ryzyka złamania kości. Analog białka hormonu przytarczyc jest lekiem, który jest również formą hormonu przytarczyc. Ma on postać zastrzyku i jest zwykle przepisywany kobietom po menopauzie, u których w przeszłości występowały złamania.
- Inhibitor liganda RANK. Jest to lek, który pomaga spowolnić utratę kości.
- Teriparatide i abaloparatide. To syntetyczne wersje hormonu przytarczyc, które zwiększają gęstość i wytrzymałość kości. Mogą znacznie zmniejszyć ryzyko złamań w kręgosłupie i innych kości. Są rozsądną opcją dla pacjentów z bardzo niską gęstością kości oraz występującymi złamaniami kręgów. Lekarze zazwyczaj ograniczają to konkretne leczenie do dwóch lat, a następnie przełączają pacjentów na bisfosfonian, aby utrzymać gęstość kości.
- Kalcytonina. Istniejący lek od lat 80 ubiegłego wieku. Jest najstarszym lekiem na osteoporozę. Kalcytonina to hormon, który zapobiega utracie kości. Przyjmowany jest codziennie w postaci aerozolu do nosa lub zastrzyku, kalcytonina może zmniejszyć liczbę złamań kręgosłupa, ale nie wykazano jej skuteczności w zapobieganiu innym rodzajom złamań.
- Romosozumab. Jest to najnowszy lek budujący kości w leczeniu osteoporozy. Podaje się go w formie zastrzyku co miesiąc w gabinecie lekarskim, a jesto stosowanie jest ograniczone do jednego roku leczenia. [18]
Terapia hormonalna
Selektywne modulatory receptora estrogenowego (SERMs, np. raloksyfen i bazedoksyfen) hamują resorpcję kości. Leki te są przydatne w zapobieganiu osteoporozie i zmniejszają ryzyko złamań kręgów. Podobnie jak tamoksyfen, raloksyfen zmniejsza ryzyko raka piersi, ale w przeciwieństwie do tamoksyfenu nie zwiększa ryzyka innych nowotworów. Podobnie jak kalcytonina, jest stosowany w leczeniu osteopenii. Stosowanie samego estrogenu lub wraz z progesteronem zmniejsza resorpcję kości, spowalnia progresję osteoporozy i zmniejsza ryzyko złamań kruchych. Jednak korzyści płynące ze stosowania estrogenów muszą być zestawione z wieloma możliwymi działaniami niepożądanymi terapii estrogenowej, w szczególności ze zwiększonym ryzykiem raka piersi, zawału serca i udaru mózgu. Testosteron może zwiększać masę kostną u mężczyzn z osteoporozą, w szczególności u pacjentów z obniżonym testosteronem. Jeśli jest stosowany, powinno się regularnie badać, ze względu na ryzyko progresji utajnionego raka prostaty. Tiazydy zmniejszają nerkową utratę wapnia i są związane ze zwiększeniem gęstości masy kostnej, zwłaszcza u osób z hiperkalciurią. Mogą jednak zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń elektrolitowych i niedociśnienia posturalnego.
Osteoporoza – leczenie złamań
W przypadku osteoporozy najczęściej dochodzi do następujących złamań:
- Złamania kręgosłupa. Wśród ludzi chorujących na osteoporozę większość złamań występuje w kręgosłupie, z czego 90% z nich znajduje się na odcinku piersiowo-lędźwiowym. Zazwyczaj są to złamania kompresyjne lubpęknięcia kręgów. 85% tych pacjentów odczuwa ból, w odróżnieniu od pozostałych 15%. W większości przypadków nie jest prowadzony szczegółowy wgląd w czasie badania, przez co złamania te są podatne na całkowite przeoczenie lub błędną diagnozę. Leczenie nieoperacyjne zalecane jest w przypadkach wystąpienia łagodnego bólu i ucisku kręgów, natomiast minimalnie inwazyjny zabieg operacyjny jest preferowany w przypadkach ze znacznym uciskiem kręgów (utrata wysokości kręgu większa niż 1/3), uszkodzeniem tylnej ściany trzonu kręgu i znacznym bólem.
- Złamanie biodra. W przypadku złamań kości udowej, w zależności od pacjenta, wybiera się leczenie niechirurgiczne lub chirurgiczne. Metody niechirurgiczne są zazwyczaj stosowane w przypadkach, w których zły stan zdrowia uniemożliwia przeprowadzenie operacji. Nieoperacyjne leczenie polega na odpoczynku w łóżku z trakcją szkieletową lub skórną, oraz unieruchomieniu w ortezie. Leczenia chirurgiczne polega zaś na stabilizacji zewnętrznej lub wewnętrznej kości udowej, endoprotezoplastyce stawu biodrowego, wymiany części kości udowej na gładkie implanty lub całkowitej wymiany stawu biodrowego. Wybór metody leczenia jest zależny od wieku pacjenta i jego ogólnego stanu zdrowia.
- Złamanie dalszej części kości promieniowej. Złamania te mogą obejmować powierzchnię stawową. Gojenie się złamania może być powikłane deformacją, co prowadzi do przewlekłego bólu resztkowego i wyniszczającej dysfunkcji nadgarstka i ręki. Leczenie może polegać między innymi na unieruchomienia ręki i stabilizacji zewnętrzną kości.
- Złamanie bliższej części kości ramiennej. Leczenie nieoperacyjne może być rozważane w przypadku złamania. Leczenie obejmuje zastosowanie prostego podwieszenia opartego wokół szyi, unieruchomieniu w opasce piersiowej oraz unieruchomieniu w ortezie barkowej. Operacja jest rozważana w przypadku przemieszczonych złamań bliższej części kości ramiennej.
Osteoporoza – leczenie osteoporozy wtórnej
Leczenie osteoporozy wtórnej powinno polegać na odwróceniu przyczyn powstania choroby. Osoby z niedoborem witaminy D powinny stosować suplementację tego składnika. Tak samo, mężczyźni z obniżonym testosteronem powinni go przyjmować. Powinno się także obniżyć przyjmowaną dawkę kortykosteroidów. Wskazania do leczenia osteoporozy wywołanej glukokortykoidami to bisfosfonian, bisfosfonian oraz teriparatyd.
Ćwiczenia obciążające ciało są pomocne w stymulowaniu tworzenia kości. Istnieje związek między zmniejszoną aktywnością fizyczną a łamliwością kości u starszych mężczyzn wraz z pozytywnym wpływem ćwiczeń u kobiet, mających osteoporozę. Ponadto należy zachęcać do zaprzestania palenia i unikania spożywania alkoholu. [19] [20]
Osteoporoza – jak zapobiec osteoporozie?
Do profilaktyki wystąpienia osteoporozy oraz powikłań z nią związanych należą:
- Należy stosować dietę zawierającą odpowiednią ilość wapnia (1000 mg/dobę dla mężczyzn w wieku 50-70 lat; 1200 mg/dobę dla kobiet w wieku 51 lat i starszych oraz mężczyzn w wieku 71 lat i starszych). W razie konieczności można dodatkowo stosować suplementy wapnia.
- Spożycie odpowiedniej ilości witaminy D jest wymagane.
- Regularne ćwiczenia fizyczne z obciążeniem oraz innych, wzmacniające mięśnie. Zwiększają one wytrzymałość kości, co zmniejsza ryzyko złamań.
- Ocenić w mieszkaniu czynniki ryzyka upadków i w miarę możliwości je zniwelować.
- Należy rzucić palenie papierosów oraz unikać nadmiernego spożywania alkoholu. [21]
Podsumowanie
Osteoporoza może nieść za sobą ryzyko poważnych powikłań, dlatego szczególnie istotne jest wczesne wykrycie choroby i odpowiednie leczenie. Jeżeli podejrzewasz, że chorujesz na osteoporozę, skonsultuj się z lekarzem w celu przeprowadzenia rozpoznania. Nowoczesne metody leczenia oraz zdrowy styl życia mogą utrzymać wysoką jakość życia u osób z osteoporozą.
Źródła:
- NIH: National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases: Osteoporosis.
- M. Varacallo, E. Fox: Osteoporosis and its complications. Med Clin North Am, 2014.
- J. Porter, M. Varacallo: Osteoporosis, StatPearls, 2022.
- M. Joseph, L. Russell, S. Khan: Osteoporosis, Clinical Orthopaedics and Related Research, 2000
- Science Direct: involutional osteoporsis.
- A. Sheu, T. Diamond: Secondary osteoporosis 2016, Aust Prescr.
- Uspharmacist.com: Drug induced osteoporosis.
- Dhhr: Division of health Promotion and Chronic Disease: Osteoporosis Risk Factors.
- F. Pouresmaeili, B. Kamalidehghan, M. Kamarehei, Y. Goh: A comprehensive overview on osteoporosis and its risk factors, 2018, Ther Clin Risk Manag.
- The Ohio State of University: College of Nursing: Differential Diagnoses.
- Physicians Alliance of Connecticut: Can Osteoporosis Be Reversed? Learn the Health and Lifestyle Tips to Curb Osteoporosis Symptoms.
- Opt. Cit. NIH: National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases.
- F. Cosman de Beur, S. LeBoff: Clinician’s Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis 2014, Osteoporos.
- Johns Hookins Medicine: Bone Densitometry.
- Bone Health and Osteoporosis: Risk Assessment FRAX.
- D. Barnard: Nutrition Guide for Clinicians, Physicians Committee for Responsible Medicine, 2020.
- C. Weaver: Calcium Plus Vitamin D Supplementation and Risk of Fractures, 2016, An Updated Meta-analysis From the National Osteoporosis Foundation." Osteoporosis International : a Journal Established as Result of Cooperation Between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA.
- Health Harvard Education: Osteoporosis drugs which one is right for you.
- Opt. Cit: Secondary Osteoporosis.
- S. Painter, M. Kleerekoper, P. Camacho: Secondary Osteoporosis: A Review of the Recent Evidence, Endocrine Practice, 2006.
- Opt. Cit : Clinician's guide to prevention and treatment of osteoporosis.